Bối cảnh và sự cần thiết ban hành Nghị định

Với sự chỉ đạo quyết liệt của Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ trong việc tinh gọn bộ máy, phân định rõ thẩm quyền giữa Trung ương và địa phương, dự thảo Nghị định quy định về phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp được xây dựng nhằm cụ thể hóa phương châm “địa phương quyết – địa phương làm – địa phương chịu trách nhiệm”.

Nghị định ra đời không chỉ giải quyết sự chồng chéo, trùng lặp trong thẩm quyền mà còn đảm bảo hoạt động quản lý nhà nước được liên tục, thông suốt, đặc biệt trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 02 cấp đang dần được hoàn thiện trên phạm vi toàn quốc.

                Công chức địa phương - gần dân, sẵn sàng phục vụ nhân dân

Quan điểm chỉ đạo và nguyên tắc xây dựng

Nghị định được xây dựng trên các nguyên tắc:

+ Phân quyền, tránh chồng lấn, bảo đảm tính liên thông và thống nhất trong quản lý.

+ Tôn trọng quyền con người, công khai, minh bạch, thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.

+ Chính quyền địa phương được chủ động, sáng tạo, đồng thời phải chịu trách nhiệm với những quyết định và kết quả thực thi.

+ Chính phủ và Bộ Tư pháp giữ vai trò kiến tạo, giám sát và kiểm tra, không can thiệp vào thẩm quyền đã được giao.

Những điểm mới nổi bật trong chức năng, nhiệm vụ khi phân quyền, phân cấp

Một là, chuyển giao thẩm quyền cấp, thu hồi, cấp lại các loại Chứng chỉ hành nghề

Thẩm quyền cấp và thu hồi các loại chứng chỉ hành nghề (đấu giá, luật sư, công chứng...) chuyển từ Bộ trưởng Bộ Tư pháp về Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Đây là thay đổi căn bản, giúp địa phương chủ động giải quyết kịp thời các nhu cầu hành chính phát sinh trên địa bàn, giảm thiểu ách tắc.

Ví dụ:

- Việc cấp Chứng chỉ hành nghề đấu giá thực hiện tại Sở Tư pháp cấp tỉnh (thay vì Bộ Tư pháp), trình Chủ tịch UBND tỉnh cấp theo thẩm quyền.

- Chứng chỉ hành nghề luật sư, công chứng viên, giấy phép thành lập trung tâm trọng tài cũng được phân cấp tương tự như vậy.

Hai là, giao thẩm quyền xử lý vi phạm, thu hồi chứng chỉ

Dự thảo quy định rõ:

+ Chủ tịch UBND tỉnh xử lý thu hồi chứng chỉ hành nghề khi có hành vi vi phạm;

+ Thời hạn xử lý được rút gọn, quy trình rõ ràng giúp tăng tính răn đe và xử lý kịp thời hành vi vi phạm pháp luật.

Ba là, tăng cường vai trò của Sở Tư pháp cấp tỉnh

Sở Tư pháp trở thành đầu mối tổ chức thực hiện đầy đủ các chức năng chuyên môn như:

+ Thẩm định hồ sơ hành nghề luật sư, công chứng;

+ Đề xuất xử lý, thu hồi chứng chỉ…

Bốn là, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính

Dự thảo quy định thời gian xử lý thủ tục hành chính giảm mạnh so với trước đây, ví dụ như:

+ Cấp chứng chỉ đấu giá, luật sư: 5 ngày làm việc;

+ Thành lập trung tâm trọng tài: 20 ngày;

+ Cấp lại chứng chỉ hoặc giấy phép: 5–10 ngày…

Đây là nỗ lực cải cách hành chính mạnh mẽ, hướng tới một nền tư pháp phục vụ người dân.

Năm là, cơ chế phối hợp: Liên thông – kiểm soát – minh bạch

Dự thảo yêu cầu rõ ràng về trách nhiệm phối hợp giữa các cấp, đặc biệt nhấn mạnh:

+ Trách nhiệm của UBND cấp tỉnh trong chủ trì, thực hiện;

+ Trách nhiệm của Bộ Tư pháp chuyển sang tập trung quản lý vĩ mô, xây dựng thể chế, chiến lược, kế hoạch và kiểm tra, giám sát;

+ Tăng cường công khai, minh bạch, kiểm tra, giám sát từ cấp trên.

Đây là bước tiến trong việc hạn chế sự can thiệp hành chính chồng chéo từ Trung ương vào địa phương.

Hiệu lực:

Dự thảo Nghị định gồm 4 chương, 46 điều, dự kiến có hiệu lực từ ngày 01/7/2025 đến hết ngày 01/3/2027, là bước đi quan trọng trong giai đoạn chuyển tiếp để hoàn thiện thể chế tổ chức chính quyền địa phương hai cấp trên toàn quốc.

Tác động kỳ vọng của Dự thảo Nghị định

- Tăng hiệu quả phục vụ nhân dân: Việc tiếp nhận, xử lý, giải quyết thủ tục pháp lý tại cấp tỉnh giúp người dân, tổ chức tiết kiệm thời gian, chi phí, công sức.

- Trao quyền, tăng trách nhiệm: Chính quyền địa phương được chủ động hơn, gắn trách nhiệm với hiệu quả công việc.

- Giảm tải khối lượng công việc cho cơ quan Trung ương, giúp Bộ Tư pháp tập trung vào nhiệm vụ xây dựng pháp luật, hoạch định chiến lược phát triển.

- Tạo hành lang pháp lý đồng bộ, đảm bảo không chồng chéo, tránh bỏ sót nhiệm vụ giữa các cấp, các ngành.

Với các nội dung của Dự thảo Nghị định, việc phân quyền, phân cấp đòi hỏi cán bộ, công chức tại địa phương tập trung một số nhiệm vụ sau đây:

Thứ nhất, nắm vững thẩm quyền mới, cập nhật quy trình, quy định theo phụ lục hướng dẫn ban hành kèm Nghị định.

Thứ hai, chủ động trong giải quyết thủ tục hành chính, không phụ thuộc vào chỉ đạo từ trung ương nếu không cần thiết.

Thứ ba, tăng cường kiểm tra nội bộ, xử lý vi phạm kịp thời, bảo đảm việc thực hiện đúng pháp luật, đúng chức năng được phân cấp.

Thứ tư, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý công vụ, đặc biệt trong các lĩnh vực pháp lý chuyên sâu như đấu giá, công chứng, luật sư, trọng tài, bồi thường nhà nước.

Tóm lại, Dự thảo Nghị định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực tư pháp là bước ngoặt trong cải cách thể chế, tạo đà cho cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy, tăng hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp.Từng cán bộ, công chức hãy chủ động tiếp cận nội dung Dự thảo Nghị định, thích ứng với quyền hạn mớikhi Nghị định được ban hành và sẵn sàng triển khai hiệu quả công cuộc cải cách này tại cơ sở.

                                                                                               Bảo Trân